Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

understand well

  • 1 percalleo

    per-calleo, ŭi, ēre, v. a., to know or understand well:

    quinque et viginti gentium linguas,

    Gell. 17, 17, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > percalleo

  • 2 Bene, cum Latine nescias, nolo manus meas in te maculare

    Well, if you don't understand plain Latin, I'm not going to dirty my hands on you

    Latin Quotes (Latin to English) > Bene, cum Latine nescias, nolo manus meas in te maculare

  • 3 intellego

    intellĕgo (less correctly intellĭgo), exi, ectum (intellexti for intellexisti, Ter. Eun. 4, 6, 30; Cic. Att. 13, 32, 3:

    intellexes for intellexisses,

    Plaut. Cist. 2, 3, 81; subj. perf.:

    intellegerint,

    Sall. H. Fragm. 1, 41, 23 Dietsch), 3, v. a. [inter-lego], to see into, perceive, understand.
    I.
    Lit.
    A.
    To perceive, understand, comprehend:

    qualem autem deum intellegere nos possumus nulla virtute praeditum,

    Cic. N. D. 3, 15, 38 Schoemann ad loc.:

    haec dumtaxat in Graecis intellego, quae ipsi, qui scripserunt, voluerunt a vulgo intellegi,

    Cic. de Or. 2, 14:

    puderet me dicere non intellegere, si vos ipsi intellegeretis, qui ista defenditis,

    id. N. D. 1, 39:

    corpus quid sit intellego,

    id. ib. 1, 26:

    quare autem in his vis deorum insit, tum intellegam cum cognovero,

    id. ib. 3, 24:

    quam sis audax hinc omnes intellegere potuerunt, quod,

    id. Rosc. Am. 31:

    magna ex parvis,

    id. Off. 1, 41:

    intellexi ex tuis litteris, te audisse,

    id. Att. 6, 9:

    de gestu intellego, quid respondeas,

    id. Vatin. 15:

    intellegere et sapere plus quam ceteros,

    id. Off. 2, 14:

    cernere aliquid animo atque intellegere,

    id. Top. 5:

    facile intellectu est,

    Nep. Dion. 9:

    intellegi necesse est: esse deos,

    Cic. N. D. 1, 17; id. Tusc. 3, 5:

    quocirca intellegi necesse est, in ipsis rebus invitamenta inesse,

    id. Fin. 5, 11.—In answers, intellego corresponds to our I understand, go on, very well, Plaut. Ep. 2, 2, 63; Ter. Phorm. 2, 3, 93.— Abl. absol.: intellecto; with rel. clause:

    quidam bonorum caesi, postquam, intellecto in quos saeviretur, pessimi quoque arma rapuerant,

    Tac. A. 1, 49;

    intellecto quantum bellum suscitaret,

    Just. 38, 3, 6.—
    B.
    In partic., to have an accurate knowledge of or skill in a thing, to be a connoisseur:

    faciunt intellegendo ut nihil intellegant,

    Ter. And. prol. 17:

    tametsi non multum in istis rebus intellego,

    Cic. Verr. 2, 4, 43, § 94:

    hoc nugatorium sciebam esse, ista intellegere,

    id. ib. 2, 4, 14, §

    33: quoniam non intellexerunt in operibus domini,

    Lact. 4, 13, 18:

    illi qui linguam ejus intellegebant,

    Petr. S. 73, 3; Sen. Apoc. 5, 2.—
    C.
    To distinguish:

    oraculorum praestigias profani a veritate intellegere non possunt,

    Lact. 2, 16.—
    D.
    To see, perceive, observe by the understanding:

    vehementer nunc mihi est irata: sentio atque intellego,

    Plaut. Truc. 2, 6, 64:

    ubi neque cohortationes suas neque preces audiri intellegit,

    Caes. B. C. 2, 42:

    illi, ante inito, ut intellectum est, consilio,

    id. B. G. 2, 33:

    intellego, quid loquar,

    Cic. Lig. 5.—
    E.
    Of persons, to understand, comprehend, judge rightly (post-Aug.):

    quod Catonem aetas sua parum intellexisset,

    Sen. de Const. Sap. 1:

    quando Socrates ab hominibus sui temporis parum intellegebatur,

    Quint. 11, 1, 10; Vell. 2, 114, 5; Tac. A. 3, 3:

    quem legatum tribunus ita et intellexit et cepit, ut, etc.,

    Plin. Ep. 8, 23, 5. —
    F.
    To understand a language: isti qui linguam avium intellegunt, Pac. ap. Cic. Div. 1, 57, 131 (Trag. v. 83 Rib.):

    in iis linguis quas non intellegimus,

    Cic. Tusc. 5, 40, 116:

    quantum ego Graece scripta intellegere possum,

    id. de Or. 2, 13, 55:

    linguam ejus,

    Sen. de M. Claud. 5, 2; Petr. 73.—
    G.
    To understand by any thing, to take a thing to mean.
    1.
    With in or sub aliqua re, or per aliquid: illa est eutaxia, in qua intellegitur ordinis conservatio, Cic. Off. 1, 40, 142:

    sub hoc themate intellegere non hoc, sed, etc.,

    Sen. Contr. 9, 28, 10:

    intellego sub hoc verbo multa,

    id. ib. 1, 2, 15:

    per nemo homo,

    Donat. ad Ter. Eun. 3, 5, 1:

    solem sub appellatione Jovis,

    Macr. S. 1, 23, 5:

    per sagittas vim radiorum,

    id. ib. 1, 17, 12. —
    2.
    With two acc.:

    non habeo quod intellegam bonum illud,

    Cic. Tusc. 3, 18, 41. —
    3.
    With acc. and abl.: consuetudo omnibus his nominibus Argesten intellegi, Plin. 2, 47, 46, § 121.—
    II.
    Transf., to perceive, discern by the senses; to see, feel, notice. Alcumenam ante aedis stare saturam intellego, Plaut. Am. 2, 2, 35: Si. Statum vide hominis, Callipho.... Ca. Bene confidenterque astitisse intellego, id. Ps. 1, 5, 41:

    illa quidem primo nullos intellegit ignes,

    Ov. M. 9, 456:

    frigus,

    Col. Arbor. 13:

    vestigia hominum intellegi a feris,

    Plin. 8, 16, 21, § 58; 28, 4, 14, § 55.— Hence, in-tellĕgens, entis, P. a., that has understanding or that understands a thing; intelligent, acquainted with.
    A.
    In gen.:

    semperne vulgi judicium cum intellegentium judicio congruit?

    Cic. Brut. 49:

    intellegens dicendi existimator,

    id. ib. 54:

    judicium,

    id. Opt. Gen. Or. 4:

    vir,

    id. Fin. 3, 5.—With gen.:

    cujusvis generis ejus intellegens,

    id. ib. 2, 20.— Comp.:

    aliquid intellegentiore mente discutere,

    Aug. Retract. 1, 19.—
    B.
    In partic.
    1.
    Intellegens alicujus, that understands a person, rightly estimates his character:

    intellegens principis nostri, cujus videbam hanc esse laudem,

    Plin. Ep. 6, 27, 2 Döring ad loc.—
    2.
    Well skilled in matters of taste, a connoisseur:

    signa pulcherrima quae non modo istum hominem, ingeniosum atque intellegentem, verum etiam quemvis nostrum, quos iste idiotas appellat, delectare possent,

    Cic. Verr. 2, 4, 2, § 4:

    ut putetur in istis rebus intellegens esse,

    id. ib. 2. 4, 15, § 33.— Adv.: intellĕgenter, intelligently:

    ut amice, ut intelligenter, ut attente audiamur,

    Cic. Part. 8, 28:

    lectitare,

    Plin. Ep. 5, 16, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > intellego

  • 4 adgnosco

    agnosco ( adgn-; also adn-; cf. Wagn. Orthog. Verg. p. 407), nōvi, nitum (like cognĭtum from cognosco; cf. pejĕro and dejĕro from jūro), 3, v. a. [ad, intens. -gnosco, nosco] ( part. perf. agnōtus, Pac. ap. Prisc. p. 887 P.; part. fut. act. agnoturus, Sall. H. Fragm. 2, 31; cf. Diom. 383 P.; class.; used very freq. by Cicero).
    I.
    As if to know a person or thing well, as having known it before, to recognize: agnoscere always denotes a subjective knowledge or recognition; while cognoscere designates an objective perception; another distinction v. in II.): in turbā Oresti cognitā agnota est soror, was recognized by Orestes as his sister, Pac. ap. Prisc. 887 P.:

    virtus cum se extollit et ostendit suum lumen et idem aspexit agnovitque in alio,

    and when she has perceived the same in another, and has recognized it, Cic. Lael. 27, 100:

    id facillime accipiunt animi, quod agnoscunt,

    Quint. 8, 3, 71:

    cum se collegit (animus) atque recreavit, tum agnoscit illa reminiscendo,

    Cic. Tusc. 1, 24, 58:

    quod mihi de filiā gratularis, agnosco humanitatem tuam,

    id. Fam. 1, 7 (cf. on the contr. id. ib. 5, 2, where Cic., speaking of himself, says: Cognosce nunc humanitatem meam, learn from this, etc.):

    nomine audito extemplo agnovere virum,

    Liv. 7, 39:

    veterem amicum,

    Verg. A. 3, 82:

    matrem,

    id. ib. 1, 405: Figulum in patriam suam venisse atque ibi agnosci, and is there recognized (by those who had already known him), Quint. 7, 2, 26:

    formas quasdam nostrae pecuniae agnoscunt,

    Tac. G. 5:

    agnoscent Britanni suam causam,

    id. Agr. 32:

    nitorem et altitudinem horum temporum agnoscimus,

    id. Or. 21:

    quam (tunicam) cum agnovisset pater,

    Vulg. Gen. 37, 33.—
    B.
    Transf., as a result of this knowledge or recognition, to declare, announce, allow, or admit a thing to be one's own, to acknowledge, own: qui mihi tantum tribui dicis, quantum ego nec agnosco ( neither can admit as due to me) nec postulo, Cic. Lael. 9:

    natum,

    Nep. Ages. 1, 4:

    Aeacon agnoscit summus prolemque fatetur Juppiter esse suam,

    Ov. M. 13, 27 (cf. in Pandects, 25, Tit. 3:

    de agnoscendis vel alendis liberis): an me non agnoscetis ducem?

    will you not acknowledge me as your general? Liv. 6, 7:

    agnoscere bonorum possessionem,

    to declare the property as one's own, to lay claim to it, Dig. 26, 8, 11 (cf. agnitio, I.):

    agnoscere aes alienum,

    ib. 28, 5, 1:

    facti gloriam,

    Cic. Mil. 14 fin.:

    susciperem hoc crimen, agnoscerem, confiterer,

    id. Rab. Perd. 6:

    fortasse minus expediat agnoscere crimen quam abnuere,

    Tac. A. 6, 8:

    sortilegos,

    Cic. Div. 1, 58, 132: et ego ipse me non esse verborum admodum inopem agnosco, and I myself confess, allow, etc., id. Fam. 4, 4:

    id ego agnovi meo jussu esse factum,

    id. ib. 5, 20, 3: carmina spreta exolescunt;

    si irascare, agnita videntur,

    Tac. A. 4, 34.—
    II.
    To understand, recognize, know, perceive by, from, or through something:

    ut deum agnoscis ex operibus ejus, sic ex memoriā rerum et inventione, vim divinam mentis agnoscito,

    Cic. Tusc. 1, 28, 70; id. Planc. 14, 35:

    ex fructu arbor agnoscitur,

    Vulg. Matt. 12, 33:

    inde agnosci potest vis fortunae,

    Vell. 2, 116, 3.—Also, absol.: Augusti laudes agnoscere possis, you can recognize the praises of Augustus, * Hor. Ep. 1, 16, 29:

    accipio agnoscoque deos,

    Verg. A. 12, 260 (cf. accipio):

    agniti dempsere sollicitudinem,

    Tac. H. 2, 68:

    Germanicus, quo magis agnosceretur, detraxerat tegimen,

    id. A. 2, 21:

    terram non agnoscebant,

    Vulg. Act. 27, 39.—In gen., to become acquainted with, to know; to perceive, apprehend, understand, discern, remark, see:

    quin puppim flectis, Ulixe, Auribus ut nostros possis agnoscere cantus,

    Cic. Fin. 5, 18, 49 (as transl. of Hom. Od. 12, 185, Nêa katastêson, hina nôïterên op akousêis):

    haec dicta sunt subtilius ab Epicuro quam ut quivis ea possit agnoscere,

    understand, id. N. D. 1, 18, 49; Verg. A. 10, 843; Phaedr. 2, 5, 19:

    alienis pedibus ambulamus, alienis oculis agnoscimus,

    Plin. 29, 1, 8, § 19.

    Lewis & Short latin dictionary > adgnosco

  • 5 adnosco

    agnosco ( adgn-; also adn-; cf. Wagn. Orthog. Verg. p. 407), nōvi, nitum (like cognĭtum from cognosco; cf. pejĕro and dejĕro from jūro), 3, v. a. [ad, intens. -gnosco, nosco] ( part. perf. agnōtus, Pac. ap. Prisc. p. 887 P.; part. fut. act. agnoturus, Sall. H. Fragm. 2, 31; cf. Diom. 383 P.; class.; used very freq. by Cicero).
    I.
    As if to know a person or thing well, as having known it before, to recognize: agnoscere always denotes a subjective knowledge or recognition; while cognoscere designates an objective perception; another distinction v. in II.): in turbā Oresti cognitā agnota est soror, was recognized by Orestes as his sister, Pac. ap. Prisc. 887 P.:

    virtus cum se extollit et ostendit suum lumen et idem aspexit agnovitque in alio,

    and when she has perceived the same in another, and has recognized it, Cic. Lael. 27, 100:

    id facillime accipiunt animi, quod agnoscunt,

    Quint. 8, 3, 71:

    cum se collegit (animus) atque recreavit, tum agnoscit illa reminiscendo,

    Cic. Tusc. 1, 24, 58:

    quod mihi de filiā gratularis, agnosco humanitatem tuam,

    id. Fam. 1, 7 (cf. on the contr. id. ib. 5, 2, where Cic., speaking of himself, says: Cognosce nunc humanitatem meam, learn from this, etc.):

    nomine audito extemplo agnovere virum,

    Liv. 7, 39:

    veterem amicum,

    Verg. A. 3, 82:

    matrem,

    id. ib. 1, 405: Figulum in patriam suam venisse atque ibi agnosci, and is there recognized (by those who had already known him), Quint. 7, 2, 26:

    formas quasdam nostrae pecuniae agnoscunt,

    Tac. G. 5:

    agnoscent Britanni suam causam,

    id. Agr. 32:

    nitorem et altitudinem horum temporum agnoscimus,

    id. Or. 21:

    quam (tunicam) cum agnovisset pater,

    Vulg. Gen. 37, 33.—
    B.
    Transf., as a result of this knowledge or recognition, to declare, announce, allow, or admit a thing to be one's own, to acknowledge, own: qui mihi tantum tribui dicis, quantum ego nec agnosco ( neither can admit as due to me) nec postulo, Cic. Lael. 9:

    natum,

    Nep. Ages. 1, 4:

    Aeacon agnoscit summus prolemque fatetur Juppiter esse suam,

    Ov. M. 13, 27 (cf. in Pandects, 25, Tit. 3:

    de agnoscendis vel alendis liberis): an me non agnoscetis ducem?

    will you not acknowledge me as your general? Liv. 6, 7:

    agnoscere bonorum possessionem,

    to declare the property as one's own, to lay claim to it, Dig. 26, 8, 11 (cf. agnitio, I.):

    agnoscere aes alienum,

    ib. 28, 5, 1:

    facti gloriam,

    Cic. Mil. 14 fin.:

    susciperem hoc crimen, agnoscerem, confiterer,

    id. Rab. Perd. 6:

    fortasse minus expediat agnoscere crimen quam abnuere,

    Tac. A. 6, 8:

    sortilegos,

    Cic. Div. 1, 58, 132: et ego ipse me non esse verborum admodum inopem agnosco, and I myself confess, allow, etc., id. Fam. 4, 4:

    id ego agnovi meo jussu esse factum,

    id. ib. 5, 20, 3: carmina spreta exolescunt;

    si irascare, agnita videntur,

    Tac. A. 4, 34.—
    II.
    To understand, recognize, know, perceive by, from, or through something:

    ut deum agnoscis ex operibus ejus, sic ex memoriā rerum et inventione, vim divinam mentis agnoscito,

    Cic. Tusc. 1, 28, 70; id. Planc. 14, 35:

    ex fructu arbor agnoscitur,

    Vulg. Matt. 12, 33:

    inde agnosci potest vis fortunae,

    Vell. 2, 116, 3.—Also, absol.: Augusti laudes agnoscere possis, you can recognize the praises of Augustus, * Hor. Ep. 1, 16, 29:

    accipio agnoscoque deos,

    Verg. A. 12, 260 (cf. accipio):

    agniti dempsere sollicitudinem,

    Tac. H. 2, 68:

    Germanicus, quo magis agnosceretur, detraxerat tegimen,

    id. A. 2, 21:

    terram non agnoscebant,

    Vulg. Act. 27, 39.—In gen., to become acquainted with, to know; to perceive, apprehend, understand, discern, remark, see:

    quin puppim flectis, Ulixe, Auribus ut nostros possis agnoscere cantus,

    Cic. Fin. 5, 18, 49 (as transl. of Hom. Od. 12, 185, Nêa katastêson, hina nôïterên op akousêis):

    haec dicta sunt subtilius ab Epicuro quam ut quivis ea possit agnoscere,

    understand, id. N. D. 1, 18, 49; Verg. A. 10, 843; Phaedr. 2, 5, 19:

    alienis pedibus ambulamus, alienis oculis agnoscimus,

    Plin. 29, 1, 8, § 19.

    Lewis & Short latin dictionary > adnosco

  • 6 agnosco

    agnosco ( adgn-; also adn-; cf. Wagn. Orthog. Verg. p. 407), nōvi, nitum (like cognĭtum from cognosco; cf. pejĕro and dejĕro from jūro), 3, v. a. [ad, intens. -gnosco, nosco] ( part. perf. agnōtus, Pac. ap. Prisc. p. 887 P.; part. fut. act. agnoturus, Sall. H. Fragm. 2, 31; cf. Diom. 383 P.; class.; used very freq. by Cicero).
    I.
    As if to know a person or thing well, as having known it before, to recognize: agnoscere always denotes a subjective knowledge or recognition; while cognoscere designates an objective perception; another distinction v. in II.): in turbā Oresti cognitā agnota est soror, was recognized by Orestes as his sister, Pac. ap. Prisc. 887 P.:

    virtus cum se extollit et ostendit suum lumen et idem aspexit agnovitque in alio,

    and when she has perceived the same in another, and has recognized it, Cic. Lael. 27, 100:

    id facillime accipiunt animi, quod agnoscunt,

    Quint. 8, 3, 71:

    cum se collegit (animus) atque recreavit, tum agnoscit illa reminiscendo,

    Cic. Tusc. 1, 24, 58:

    quod mihi de filiā gratularis, agnosco humanitatem tuam,

    id. Fam. 1, 7 (cf. on the contr. id. ib. 5, 2, where Cic., speaking of himself, says: Cognosce nunc humanitatem meam, learn from this, etc.):

    nomine audito extemplo agnovere virum,

    Liv. 7, 39:

    veterem amicum,

    Verg. A. 3, 82:

    matrem,

    id. ib. 1, 405: Figulum in patriam suam venisse atque ibi agnosci, and is there recognized (by those who had already known him), Quint. 7, 2, 26:

    formas quasdam nostrae pecuniae agnoscunt,

    Tac. G. 5:

    agnoscent Britanni suam causam,

    id. Agr. 32:

    nitorem et altitudinem horum temporum agnoscimus,

    id. Or. 21:

    quam (tunicam) cum agnovisset pater,

    Vulg. Gen. 37, 33.—
    B.
    Transf., as a result of this knowledge or recognition, to declare, announce, allow, or admit a thing to be one's own, to acknowledge, own: qui mihi tantum tribui dicis, quantum ego nec agnosco ( neither can admit as due to me) nec postulo, Cic. Lael. 9:

    natum,

    Nep. Ages. 1, 4:

    Aeacon agnoscit summus prolemque fatetur Juppiter esse suam,

    Ov. M. 13, 27 (cf. in Pandects, 25, Tit. 3:

    de agnoscendis vel alendis liberis): an me non agnoscetis ducem?

    will you not acknowledge me as your general? Liv. 6, 7:

    agnoscere bonorum possessionem,

    to declare the property as one's own, to lay claim to it, Dig. 26, 8, 11 (cf. agnitio, I.):

    agnoscere aes alienum,

    ib. 28, 5, 1:

    facti gloriam,

    Cic. Mil. 14 fin.:

    susciperem hoc crimen, agnoscerem, confiterer,

    id. Rab. Perd. 6:

    fortasse minus expediat agnoscere crimen quam abnuere,

    Tac. A. 6, 8:

    sortilegos,

    Cic. Div. 1, 58, 132: et ego ipse me non esse verborum admodum inopem agnosco, and I myself confess, allow, etc., id. Fam. 4, 4:

    id ego agnovi meo jussu esse factum,

    id. ib. 5, 20, 3: carmina spreta exolescunt;

    si irascare, agnita videntur,

    Tac. A. 4, 34.—
    II.
    To understand, recognize, know, perceive by, from, or through something:

    ut deum agnoscis ex operibus ejus, sic ex memoriā rerum et inventione, vim divinam mentis agnoscito,

    Cic. Tusc. 1, 28, 70; id. Planc. 14, 35:

    ex fructu arbor agnoscitur,

    Vulg. Matt. 12, 33:

    inde agnosci potest vis fortunae,

    Vell. 2, 116, 3.—Also, absol.: Augusti laudes agnoscere possis, you can recognize the praises of Augustus, * Hor. Ep. 1, 16, 29:

    accipio agnoscoque deos,

    Verg. A. 12, 260 (cf. accipio):

    agniti dempsere sollicitudinem,

    Tac. H. 2, 68:

    Germanicus, quo magis agnosceretur, detraxerat tegimen,

    id. A. 2, 21:

    terram non agnoscebant,

    Vulg. Act. 27, 39.—In gen., to become acquainted with, to know; to perceive, apprehend, understand, discern, remark, see:

    quin puppim flectis, Ulixe, Auribus ut nostros possis agnoscere cantus,

    Cic. Fin. 5, 18, 49 (as transl. of Hom. Od. 12, 185, Nêa katastêson, hina nôïterên op akousêis):

    haec dicta sunt subtilius ab Epicuro quam ut quivis ea possit agnoscere,

    understand, id. N. D. 1, 18, 49; Verg. A. 10, 843; Phaedr. 2, 5, 19:

    alienis pedibus ambulamus, alienis oculis agnoscimus,

    Plin. 29, 1, 8, § 19.

    Lewis & Short latin dictionary > agnosco

  • 7 audio

    audĭo, īvi or ii, itum, 4, v. a. ( imperf. audibat, Ov F. 3, 507: audibant. Cat. 84, 8; fut. audibo, Enn. ap. Non. p. 506, 1:

    audibis,

    id. ib.; Plaut. Capt. 3, 4, 86; id. Poen. 1, 2, 97; Caecil. ap. Gell. 7, 17 fin.; id. ap. Non. l. l.; cf. Struve, p. 137 sq.: audin = audisne, as ain = aisne; inf. perf. audīsse better than audivisse, acc. to Quint. 1, 6, 17) (cf. the Lacon. aus = hous; auris; Lith. ausis; Goth. auso; Germ. Ohr, and Engl ears [p. 202] the Fr. ouïr, and Lat. ausculto; Curtius also compares the Gr. aïô, to hear, perceive, and the Sanscr. av, to notice, to favor; v. ausculto, 1. aveo init., and cf. Varr. L. L. 6, § 83 Müll.], to hear, to perceive or understand by hearing, to learn (audio pr. differs from ausculto as the Gr. akouô from akroaomai, the Germ. hören from horchen, and the Engl. to hear from to listen, the former of these words denoting an involuntary, the latter a voluntary act; other syn.: exaudio, sentio, cognosco, oboedio, dicor).
    I.
    A.. In gen.
    a.
    Aliquid:

    auribus si parum audies terito cum vino brassicam, etc.,

    Cato, R. R. 157 fin.:

    ubi molarum strepitum audibis maximum, Enn. ap. Non. l. l. (Com. v. 7 Vahl. p. 153): verba,

    Plaut. Poen. 1, 2, 97; Vulg. Gen. 24, 30:

    quae vera audivi, taceo,

    Ter. Eun. 1, 2, 23:

    Mane, non dum audīsti, Demea, Quod est gravissumum,

    id. Ad. 3, 4, 21:

    vocem,

    id. Hec. 4, 1, 2:

    vera an falsa,

    id. And. 5, 4, 19:

    mixtos vagitibus aegris Ploratus,

    Lucr. 2, 579:

    voces,

    Verg. A. 4, 439; Hor. C. 3, 7, 22; Vulg. Gen. 3, 8; ib. Matt. 2, 18:

    strepitus,

    Verg. A. 9, 394:

    sonitum,

    Hor. C. 2, 1, 31:

    haec,

    id. ib. 3, 27, 51:

    aquas,

    Ov. Am. 3, 11, 30:

    gemitus,

    id. M. 7, 839; Vulg. Exod. 2, 24: ait se omnia audivisse, Titinn. ap. Macr. S. 2, 12:

    ut quod te audīsse dicis numquam audieris,

    Cic. de Or. 2, 70, 285:

    Nihil enim habeo praeter auditum,

    id. Off. 1, 10, 33:

    quod quisque eorum de quāque re audierit,

    Caes. B. G. 4, 5:

    Hac auditā pugnā maxima pars sese Crasso dedidit,

    id. ib. 3, 27:

    Auditis hostium copiis respicerent suum ipsi exercitum,

    Liv. 42, 52, 10:

    quod cum audīsset Abram,

    Vulg. Gen. 14, 14:

    auditis sermonibus,

    ib. 4 Reg. 22, 19; ib. Heb. 4, 3: clangorem tubae, ib:

    Isa. 18, 3: symphoniam,

    ib. Luc. 15, 25:

    animal,

    ib. Apoc. 6, 3; 6, 5 al. persaep.
    b.
    Constr., the person from whom one hears or learns any thing, with ex (so most freq.), ab, de, acc. and part., acc. and inf., cum or dum.
    (α).
    With ex:

    verbum ex aliquo,

    Ter. Heaut. 5, 4, 8; so id. And. 2, 1, 2; 5, 4, 24; id. Eun. 1, 2, 34; id. Hec. 4, 1, 35; id. And. 3, 3, 2:

    audivi ex majoribus natu hoc idem fuisse in P. Scipione Nasicā,

    Cic. Off. 1, 30, 109:

    hoc ex aliis,

    id. Att. 5, 17:

    ex obviis,

    Liv. 28, 26; so Suet. Caes. 29; id. Dom. 12 al.. saepe audivi ex majoribus natu mirari solitum C. Fabricium etc., Cic. Sen. 13, 43; so Suet. Claud. 15.—
    (β).
    With ab:

    a quibus cum audi/sset non multum superesse munitionis,

    Nep. Them. 7, 2.—
    (γ).
    With de:

    equidem saepe hoc audivi de patre et de socero meo,

    i. e. from his mouth, Cic. de Or. 3, 33, 133; so id. Off. 3, 19, 77; id. Brut. 26, 100.—
    (δ).
    With acc. and part. pres. (cf. Zumpt, Gr. §

    636): ut neque eum querentem quisquam audierit neque etc.,

    Nep. Timol. 4, 1; so Suet. Calig. 22; Cat. 9, 6; 61, 125; 67, 41 al.—
    (ε).
    With acc. and inf.:

    mihi non credo, quom illaec autumare illum audio,

    Plaut. Am. 1, 1, 260:

    Audin (eum) lapidem quaeritare?

    id. Capt. 3, 4, 70:

    erilem filium ejus duxisse audio Uxorem,

    Ter. Phorm. 1, 1, 5; 2, 1, 59:

    saepe hoc majores natu dicere audivi,

    Cic. Mur. 28:

    Gellius audierat patruom objurgare solere,

    Cat. 74, 1; Verg. A. 1, 20; 4, 562:

    audiet cives acuisse ferrum, Audiet pugnas juventus,

    Hor. C. 1, 2, 21 sq.:

    audire videor pios Errare per lucos,

    id. ib. 3, 4, 5. —Hence also pass. with nom. and inf. (cf. Zumpt, Gr. §

    607): Bibulus nondum audiebatur esse in Syriā,

    was said, Cic. Att. 5, 18; so Caes. B. G. 7, 79.—
    (ζ).
    With cum or dum (cf. Zumpt, Gr. §

    749): id quidem saepe ex eo audivi, cum diceret sibi certum esse,

    Cic. de Or. 2, 33, 144:

    quis umquam audivit, cum ego de me nisi coactus ac necessario dicerem?

    id. Dom. 35; so id. Brut. 56; id. Fin. 5, 19, 54; id. de Or. 1, 28, 129; 1, 2, 99; Plin. Ep. 7, 24, 5:

    auditus est certe, dum ex eo quaerit,

    Suet. Dom. 4. —Diff. from the preced. constr. with de is audire de aliquo (aliquid); more freq. in pass. sense, to hear any thing concerning any one:

    de psaltriā hac audivit,

    Ter. Ad. 3, 4, 5:

    illos etiam convenire aveo, de quibus audivi et legi,

    Cic. Sen. 23, 83; so id. Att. 7, 20; id. Ac. 2, 2, 4; cf.:

    aliquid in aliquem,

    to hear something against, something bad of any one, id. de Or. 2, 70, 285 al. —
    B.
    In conversation.
    (α).
    Audi, as a call to gain attention, hear, attend, give ear, listen, = hoc age:

    audi cetera,

    Plaut. Trin. 2, 4, 127:

    audi heus tu,

    id. ib. 4, 3, 52:

    Dorio, audi, obsecro,

    Ter. Phorm. 3, 2, 1: Hoc audi, id. And. 3, 4, 11;

    4, 1, 36: Quin tu audi,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 42:

    quin tu hoc audi,

    Ter. And. 2, 2, 9.—
    (β).
    Audis or audin = audisne? do you hear? atque audin? Plaut. Trin. 3, 3, 70:

    Equidem deciens dixi: Et domi [nunc] sum ego, inquam, ecquid audis?

    id. Am. 2, 1, 27; id. Trin. 3, 2, 91:

    Heus, audin quid ait? Quin fugis?

    id. Capt. 3, 4, 60:

    cura adversandum atque audin? quadrupedem constringito,

    Ter. And. 5, 2, 24; 1, 5, 64:

    Audin tu? Hic furti se adligat,

    id. Eun. 4, 7, 39:

    Audin quid dicam?

    id. Hec. 1, 2, 3.—
    c.
    Audito, with a clause for its subject, as abl. absol. in the histt., upon the receipt of the news that, at the tidings that: audito, Q. Marcium in Ciliciam tendere, when news came that Q. Marcius etc., Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 1130 P.:

    audito Machanidam famā adventūs sui territum refugisse Lacedaemonem,

    Liv. 28, 7:

    audito venisse missu Agrippinae nuntium Agerinum,

    Tac. A. 14, 7.—
    II.
    Esp.,
    A.
    1.. In a pregnant signif., to listen to a person or thing, to give ear to, hearken to, attend:

    etsi a vobis sic audior, ut numquam benignius neque attentius quemquam auditum putem,

    Cic. Clu. 23, 63; so id. de Or. 1, 61, 259:

    sed non eis animis audiebantur, qui doceri possent,

    Liv. 42, 48; 1, 32; 5, 6:

    ut legationes audiret cubans,

    Suet. Vesp. 24; id. Caes. 32; id. Ner. 22; 23; Vulg. Job. 11, 2; ib. Psa. 33, 12; ib. Matt. 10, 14; ib. Heb. 3, 7 al.—
    2.
    Aliquem, of pupils, to hear a teacher, i. e. to receive instruction from, to study under:

    te, Marce fili, annum jam audientem Cratippum,

    Cic. Off. 1, 1, 1:

    Jam Polemonem audiverant adsidue Zeno et Arcesilas,

    id. Ac. 1, 9, 34; so id. N. D. 1, 14, 37; 3, 1, 2; id. Fat. 2, 4:

    Diogenes venientem eum, ut se extra ordinem audiret, non admiserat,

    Suet. Tib. 32; id. Gram. 10, 20 al.— Absol.: possumne aliquid audire? (i. e. will you communicate something to me?) tu vero, inquam, vel audire vel dicere, Cic. Fat. 2, 3:

    ponere aliquid, ad quod audiam, volo,

    id. ib. 2, 4.—
    3.
    De aliquā re or aliquid, aliquem, of judges, to listen or hearken to, to examine:

    nemo illorum judicum clarissimis viris accusantibus audiendum sibi de ambitu putavit,

    Cic. Fl. 39, 98:

    de capite,

    Sen. Ben. 2, 12 al. — Trop.:

    de pace,

    Liv. 27, 30:

    dolos,

    Verg. A. 6, 567:

    nequissimum servum,

    Suet. Dom. 11; so id. Aug. 93; id. Tib. 73; id. Claud. 15; id. Dom. 14; 16; Dig. 11, 3, 14 fin.; 28, 6, 10; 39, 2, 18 et saep.—
    4.
    Of prayer or entreaty, to hear, listen to, lend an ear to, regard, grant:

    in quo di immortales meas preces audiverunt,

    Cic. Pis. 19:

    Curio ubi... neque cohortationes suas neque preces audiri intellegit,

    Caes. B. C. 2, 42:

    velut si sensisset auditas preces,

    Liv. 1, 12:

    audivit orationem eorum,

    Vulg. Psa. 105, 44:

    audisti verba oris mei,

    ib. ib. 137, 1:

    Audiat aversā non meus aure deus,

    Tib. 3, 3, 28:

    audiit et caeli Genitor de parte serenā Intonuit laevum,

    Verg. A. 9, 630:

    minus audientem carmina Vestam,

    Hor. C. 1, 2, 27; 4, 13, 1:

    audivit Dominus,

    Vulg. Psa. 29, 11 al. —Also aliquem, to hear one, to grant his desire or prayer:

    puellas ter vocata audis,

    Hor. C. 3, 22, 3; so id. C. S. 34; 35:

    Ferreus orantem nequiquam, janitor, audis,

    Ov. Am. 1, 6, 27; id. M. 8, 598 al.:

    Audi nos, domine,

    Vulg. Gen. 23, 6; 23, 8:

    semper me audis,

    ib. Joan. 11, 42.—
    B.
    Aliquem, aliquid, or absol. audio, to hear a person or thing with approbation, to assent to, agree with, approve, grant, allow:

    nec Homerum audio, qui Ganymeden ab dis raptum ait, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 26, 65:

    Socratem audio dicentem cibi condimentum esse famem, sed qui ad voluptatem omnia referens vivit ut Gallonius, non audio,

    id. Fin. 2, 28, 90; id. de Or. 1, 15, 68; 3, 28, 83; id. Marcell. 8, 25: audio ( I grant it, well, that I agree to, that is granted):

    nunc dicis aliquid, quod ad rem pertineat,

    id. Rosc. Am. 18 fin.; id. Verr. 2, 2, 59; 2, 5, 27:

    non audio,

    that I do not grant, id. ib. 2, 3, 34.—
    C.
    To hear, to listen to, to obey, heed; orig. and class. only with acc., but also with dat.—
    a.
    With acc.:

    tecum loquere, te adhibe in consilium, te audi, tibi obtempera,

    Cic. Fam. 2, 7, 2; id. N. D. 1, 20, 55:

    ne ego sapientiam istam, quamvis sit erudita, non audiam,

    id. Phil. 13, 3, 6:

    si me audiatis, priusquam dedantur, etc.,

    Liv. 9, 9:

    Non, si me satis audias, Speres etc.,

    Hor. C.1, 13, 13; 4, 14, 50; id. Ep. 1, 1, 48:

    patris aut matris imperium,

    Vulg. Deut. 21, 18 al. — Poet. transf. to inanimate things:

    neque audit currus habenas,

    heeds, Verg. G. 1, 514; so Claud. Cons. Mall. Theod. 187 (cf. Hor. Ep. 1, 15, 13: equi frenato est auris in ore; and Pind. Pyth. 2, 21: harmata peisichalina):

    nec minus incerta (sagitta) est, nec quae magis audiat arcum,

    which better heeds the bow, Ov. M. 5, 382:

    teque languenti manu Non audit arcus?

    Sen. Herc. Oet. 980; so Stat. Th. 5, 412; Luc. 3, 594; 9, 931; Sil. 14, 392.—
    b.
    With dat.: nam istis qui linguam avium intellegunt, magis audiendum censeo, Pac. ap. Cic. Div. 1, 57, 131 (B. and K. isti):

    sibi audire,

    App. Mag. p. 326, 34; so, dicto audientem esse, to listen to one's word, to be obedient to one's word, to obey (not in Ter.):

    dicto sum audiens,

    I obey, Plaut. Pers. 3, 1, 71; id. Trin. 4, 3, 55; id. As. 3, 1, 40; id. Men. 2, 3, 89:

    qui dicto audientes in tantā re non fuisset,

    Cic. Deiot. 8, 23 ' sunt illi quidem dicto audientes, id. Verr. 1, 88:

    quos dicto audientes jussi,

    id. ib. 5, 104.—And, on account of the signif. to obey, with a second personal dat.: dicto audientem esse alicui, to obey one (freq. and class.); cf.

    Stallb. ad Rudd. Gr. II. p. 124, n. 38: vilicus domino dicto audiens sit,

    Cato, R. R. 142: si habes, qui te audiat;

    si potest tibi dicto audiens esse quisquam,

    Cic. Verr. 2, 1, 44; 2, 4. 12; 2, 5, 32; id. Phil. 7, 2:

    dicto audiens fuit jussis absentium magistratuum,

    Nep. Ages. 4, 2; id. Lys. 1, 2; id. Iphicr. 2, 1:

    interim Servio Tullio jubere populum dicto audientem esse,

    Liv. 1, 41; 4, 26; 29, 20;

    41, 10 al.—Once pleon. with oboedio: ne plebs nobis dicto audiens atque oboediens sit,

    Liv. 5, 3.—
    D.
    To hear thus and thus, i. e. to be named or styled somehow (as in Gr. akouô; and in Engl. to hear, as Milton: Or hear'st thou rather pure ethereal stream, P. L. III. 7); and with bene or male (as in Gr. kalôs or kakôs akouein; cf. Milton: For which Britain hears ill abroad, Areop.; and Spenser: If old Aveugles sonnes so evil hear, F. Q. I. 5, 23), to be in good or bad repute, to be praised or blamed, to have a good or bad character:

    benedictis si certāsset, audīsset bene (Bene audire est bene dici, laudari, Don.),

    Ter. Phorm. prol. 20:

    tu recte vivis, si curas esse quod audis,

    Hor. Ep. 1, 16, 17:

    rexque paterque Audisti coram,

    id. ib. 1, 7, 38; so id. S. 2, 6, 20; Ter. Hec. 4, 2, 24; id. Phorm. 2, 3, 12; Cic. Att. 6, 1; id. Fin. 3, 17, 57; id. Leg. 1, 19; Nep. Dion, 7, 3:

    Ille, qui jejunus a quibusdam et aridus habetur, non aliter ab ipsis inimicis male audire quam nimiis floribus et ingenii afluentia potuit,

    Quint. 12, 10, 13 al. —In a play upon words: erat surdaster M. Crassus;

    sed aliud molestius quod male audiebat,

    Cic. Tusc. 5, 40, 116; so,

    minus commode: quod illorum culpā se minus commode audire arbitrarentur,

    id. Verr. 2, 3, 58.—
    E.
    As it were to hear, to hear mentally, i. e. to understand, to supply, something (later subaudio): cum subtractum verbum aliquod satis ex ceteris intellegitur, ut, stupere gaudio Graecus. Simul enim auditur coepit, is understood, is to be supplied, Quint. 9, 3, 58; 8, 5, 12.—Hence, audĭens, entis, P. a. subst.
    A.
    (Acc. to II. A.) A hearer, auditor ( = auditor, q. v., or qui audit, Cic. Brut. 80, 276)' ad animos audientium permovendos, Cic. Brut. 23, 89; 80, 279:

    cum adsensu audientium egit,

    Liv. 21, 10 al. —Hence, in eccl. Lat., a catechumen, Tert. Poen. 6.—
    B.
    (Acc. to II. C.) With the gen.: tibi servio atque audiens sum imperii, a hearer of, i. e. obedient to, your command, Plaut. Truc. 1, 2, 25.

    Lewis & Short latin dictionary > audio

  • 8 sapio

    săpĭo, īvi or ĭi (sapui, Aug. Civ. Dei, 1, 10; id. Ep. 102, 10; but sapivi, Nov. ap. Prisc. p. 879 P.; id. ap. Non. 508, 21:

    saPisti,

    Mart. 9, 6, 7:

    sapisset,

    Plaut. Rud. 4, 1, 8), 3, v. n. and a. [kindr. with opos, saphês, and sophos], to taste, savor; to taste, smack, or savor of, to have a taste or flavor of a thing (cf. gusto).
    I.
    Lit. (so only in a few examples).
    1.
    Of things eaten or drunk:

    oleum male sapiet,

    Cato, R. R. 66, 1:

    occisam saepe sapere plus multo suem,

    Plaut. Mil. 2, 6, 104:

    quin caseus jucundissime sapiat,

    Col. 7, 8, 2:

    nil rhombus nil dama sapit,

    Juv. 11, 121.—With an acc. of that of or like which a thing tastes:

    quis (piscis) saperet ipsum mare,

    Sen. Q. N. 3, 18, 2:

    cum in Hispaniā multa mella herbam eam sapiunt,

    Plin. 11, 8, 8, § 18:

    ipsum aprum (ursina),

    Petr. 66, 6.— Poet.: anas plebeium sapit, has a vulgar taste, Petr. poët. 93, 2:

    quaesivit quidnam saperet simius,

    Phaedr. 3, 4, 3.—
    * 2.
    Of that which tastes, to have a taste or a sense of taste (perh. so used for the sake of the play upon signif. II.):

    nec sequitur, ut, cui cor sapiat, ei non sapiat palatus,

    Cic. Fin. 2, 8, 24.—
    3.
    Transf., of smell, to smell of or like a thing (syn.: oleo, redoleo; very rare): Cicero, Meliora, inquit, unguenta sunt, quae terram quam crocum sapiunt. Hoc enim maluit dixisse quam redolent. Ita est profecto;

    illa erit optima, quae unguenta sapiat,

    Plin. 17, 5, 3, § 38:

    invenitur unguenta gratiosiora esse, quae terram, quam quae crocum sapiunt,

    id. 13, 3, 4, § 21.—In a lusus verbb. with signif. II.: istic servus quid sapit? Ch. Hircum ab alis, Plaut. Ps. 2, 4, 47.—
    II.
    Trop.
    1. a.
    To resemble (late Lat.):

    patruos,

    Pers. 1, 11.—
    b.
    To suggest, be inspired by:

    quia non sapis ea quae Dei sunt,

    Vulg. Matt. 16, 23; id. Marc. 8, 33.—
    c.
    Altum or alta sapere, to be high-minded or proud:

    noli altum sapere,

    Vulg. Rom. 11, 20:

    non alta sapientes,

    id. ib. 12, 16.—
    2.
    To have good taste, i.e. to have sense or discernment; to be sensible, discreet, prudent, wise, etc. (the predominant signif. in prose and poetry; most freq. in the P. a.).
    (α).
    Neutr., Plaut. Ps. 2, 3, 14:

    si aequum siet Me plus sapere quam vos, dederim vobis consilium catum, etc.,

    id. Ep. 2, 2, 73 sq.:

    jam diu edepol sapientiam tuam abusa est haec quidem. Nunc hinc sapit, hinc sentit,

    id. Poen. 5, 4, 30; cf.:

    populus est moderatior, quoad sentit et sapit tuerique vult per se constitutam rem publicam,

    Cic. Rep. 1, 42, 65;

    so (with sentire),

    Plaut. Am. 1, 1, 292; id. Bacch. 4, 7, 19; id. Merc. 2, 2, 24; id. Trin. 3, 2, 10 sq.; cf.:

    qui sapere et fari possit quae sentiat,

    Hor. Ep. 1, 4, 9; Plaut. Bacch. 1, 2, 14:

    magna est admiratio copiose sapienterque dicentis, quem qui audiunt intellegere etiam et sapere plus quam ceteros arbitrantur,

    Cic. Off. 2, 14, 48:

    veluti mater Plus quam se sapere Vult (filium),

    Hor. Ep. 1, 18, 27:

    qui (puer) cum primum sapere coepit,

    Cic. Fam. 14, 1, 1; Poët. ap. Cic. Fam. 7, 16, 1:

    malo, si sapis, cavebis,

    if you are prudent, wise, Plaut. Cas. 4, 4, 17; so,

    si sapis,

    id. Eun. 1, 1, 31; id. Men. 1, 2, 13; id. Am. 1, 1, 155; id. Aul. 2, 9, 5; id. Curc. 1, 1, 28 et saep.; Ter. Eun. 4, 4, 53; id. Heaut. 2, 3, 138:

    si sapias,

    Plaut. Merc. 2, 3, 39; 4, 4, 61; id. Poen. 1, 2, 138; Ter. Heaut. 3, 3, 33; Ov. H. 5, 99; 20, 174:

    si sapies,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 78; id. Rud. 5, 3, 35; Ter. Heaut. 4, 4, 26; Ov. M. 14, 675:

    si sapiam,

    Plaut. Men. 4, 2, 38; id. Rud. 1, 2, 8:

    si sapiet,

    id. Bacch. 4, 9, 74:

    si saperet,

    Cic. Quint. 4, 16: hi sapient, * Caes. B. G. 5, 30: Ph. Ibo. Pl. Sapis, you show your good sense, Plaut. Mil. 4, 8, 9; id. Merc. 5, 2, 40:

    hic homo sapienter sapit,

    id. Poen. 3, 2, 26:

    quae (meretrix) sapit in vino ad rem suam,

    id. Truc. 4, 4, 1; cf. id. Pers. 1, 3, 28:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    haud stulte sapis,

    id. Heaut. 2, 3, 82:

    te aliis consilium dare, Foris sapere,

    id. ib. 5, 1, 50:

    pectus quoi sapit,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 12; id. Mil. 3, 1, 191; id. Trin. 1, 2, 53; cf.:

    cui cor sapiat,

    Cic. Fin. 2, 8, 24:

    id (sc. animus mensque) sibi solum per se sapit, id sibi gaudet,

    Lucr. 3, 145.—
    (β).
    Act., to know, understand a thing (in good prose usually only with general objects):

    recte ego rem meam sapio,

    Plaut. Ps. 1, 5, 81:

    nullam rem,

    id. Most. 5, 1, 45: qui sibi semitam non sapiunt, alteri monstrant viam, Poët. ap. Cic. Div. 1, 58, 132; Cic. Att. 14, 5, 1; Plaut. Mil. 2, 3, 65; cf.:

    quamquam quis, qui aliquid sapiat, nunc esse beatus potest?

    Cic. Fam. 7, 28, 1:

    quantum ego sapio,

    Plin. Ep. 3, 6, 1:

    jam nihil sapit nec sentit,

    Plaut. Bacch. 4, 7, 22:

    nihil,

    Cic. Tusc. 2, 19, 45:

    plane nihil,

    id. Div. in Caecil. 17, 55: nihil parvum, i. e. to occupy one ' s mind with nothing trivial (with sublimia cures), Hor. Ep. 1, 12, 15; cf.: cum sapimus patruos, i.e. resemble them, imitate them in severity, Pers. 1, 11. —
    3.
    Prov.: sero sapiunt Phryges, are wise behind the time; or, as the Engl. saying is, are troubled with afterwit:

    sero sapiunt Phryges proverbium est natum a Trojanis, qui decimo denique anno velle coeperant Helenam quaeque cum eā erant rapta reddere Achivis,

    Fest. p. 343 Müll.:

    in Equo Trojano (a tragedy of Livius Andronicus or of Naevius) scis esse in extremo, Sero sapiunt. Tu tamen, mi vetule, non sero,

    Cic. Fam. 7, 16, 1.—Hence, să-pĭens, entis ( abl. sing. sapiente, Ov. M. 10, 622; gen. plur. sapientum, Lucr. 2, 8; Hor. S. 2, 3, 296;

    but sapientium,

    id. C. 3, 21, 14), P. a. (acc. to II.), wise, knowing, sensible, well-advised, discreet, judicious (cf. prudens).
    A.
    In gen.:

    ut quisque maxime perspicit, quid in re quāque verissimum sit, quique acutissime et celerrime potest et videre et explicare rationem, is prudentissimus et sapientissimus rite haberi solet,

    Cic. Off. 1, 5, 16; cf.:

    sapientissimum esse dicunt eum, cui quod opus sit ipsi veniat in mentem: proxume acceder illum, qui alterius bene inventis obtemperet,

    id. Clu. 31, 84:

    M. Bucculeius, homo neque meo judicio stultus et suo valde sapiens,

    id. de Or. 1, 39, 179:

    rex aequus ac sapiens,

    id. Rep. 1, 26, 42; cf.:

    Cyrus justissimus sapientissimusque rex,

    id. ib. 1, 27, 43:

    bonus et sapiens et peritus utilitatis civilis,

    id. ib. 2, 29, 52:

    o, Neptune lepide, salve, Neque te aleator ullus est sapientior,

    Plaut. Rud. 2, 3, 29:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissima?

    id. Stich. 1, 2, 66:

    (Aurora) ibat ad hunc (Cephalum) sapiens a sene diva viro,

    wise, discreet, Ov. H. 4, 96 Ruhnk.; so,

    puella,

    id. M. 10, 622:

    mus pusillus quam sit sapiens bestia,

    Plaut. Truc. 4, 4, 15; id. As. 3, 3, 114 et saep.—With gen. (analogous to gnarus, peritus, etc.):

    qui sapiens rerum esse humanarum velit,

    Gell. 13, 8, 2.— Subst.: săpĭens, entis, m., a sensible, shrewd, knowing, discreet, or judicious person:

    semper cavere hoc sapientes aequissimumst,

    Plaut. Rud. 4, 7, 20; cf.:

    omnes sapientes suom officium aequom est colere et facere,

    id. Stich. 1, 1, 38; id. Trin. 2, 2, 84:

    dictum sapienti sat est,

    id. Pers. 4, 7, 19; Ter. Phorm. 3, 3, 8; Plaut. Rud. 2, 4, 15 sq.:

    insani sapiens nomen ferat, aequus iniqui,

    Hor. Ep. 1, 6, 15:

    sapiens causas reddet,

    id. S. 1, 4, 115:

    quali victu sapiens utetur,

    id. ib. 2, 2, 63; 1, 3, 132.—In a lusus verbb. with the signif. of sapio, I., a person of nice taste:

    qui utuntur vino vetere sapientes puto Et qui libenter veteres spectant fabulas,

    good judges, connoisseurs, Plaut. Cas. prol. 5: fecundae [p. 1630] leporis sapiens sectabitur armos, Hor. S. 2, 4, 44.—As a surname of the jurists Atilius, C. Fabricius, M'. Curius, Ti. Coruncanius, Cato al., v. under B. fin.
    b.
    Of abstract things:

    opera,

    Plaut. Pers. 4, 5, 2:

    excusatio,

    Cic. Att. 8, 12, 2:

    modica et sapiens temperatio,

    id. Leg. 3, 7, 17:

    mores,

    Plaut. Rud. 4, 7, 25:

    verba,

    Ter. Ad. 5, 1, 7:

    consilium,

    Ov. M. 13, 433:

    Ulixes, vir sapienti facundiā praeditus,

    Gell. 1, 15, 3:

    morus, quae novissima urbanarum germinat, nec nisi exacto frigore, ob id dicta sapientissima arborum,

    Plin. 16, 25, 41, § 102.—
    B.
    After the predominance of Grecian civilization and literature, particularly of the Grecian philosophy, like sophos, well acquainted with the true value of things, wise; and subst., a wise man, a sage (in Cic. saepiss.): ergo hic, quisquis est, qui moderatione et constantiā quietus animo est sibique ipse placatus ut nec tabescat molestiis nec frangatur timore nec sitienter quid expetens ardeat desiderio nec alacritate futili gestiens deliquescat;

    is est sapiens quem quaerimus, is est beatus,

    Cic. Tusc. 4, 17, 37:

    sapientium praecepta,

    id. Rep. 3, 4, 7:

    si quod raro fit, id portentum putandum est: sapientem esse portentum est. Saepius enim mulam peperisse arbitror, quam sapientem fuisse,

    id. Div. 2, 28, 61:

    statuere quid sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

    id. Ac. 2, 3, 9; cf. id. Rep. 1, 29, 45.—So esp. of the seven wise men of Greece:

    ut ad Graecos referam orationem... septem fuisse dicuntur uno tempore, qui sapientes et haberentur et vocarentur,

    Cic. de Or. 3, 34, 137:

    eos vero septem quos Graeci sapientes nominaverunt,

    id. Rep. 1, 7, 12:

    sapienti assentiri... se sapientem profiteri,

    id. Fin. 2,3, 7.—Ironically:

    sapientum octavus,

    Hor. S. 2, 3, 296.—With the Romans, an appellation of Lœlius: te, Laeli, sapientem et appellant et existimant. Tribuebatur hoc modo M. Catoni: scimus L. Atilium apud patres nostros appellatum esse sapientem, sed uterque alio quodam modo: Atilius, qui prudens esse in jure civili putabatur;

    Cato quia multarum rerum usum habebat... propterea quasi cognomen jam habebat in senectute sapientis... Athenis unum accepimus et eum quidem etiam Apollinis oraculo sapientissimum judicatum,

    Cic. Lael. 2, 6; cf.:

    numquam ego dicam C. Fabricium, M'. Curium, Ti. Coruncanium, quos sapientes nostri majores judicabant, ad istorum normam fuisse sapientes,

    id. ib. 5, 18:

    ii, qui sapientes sunt habiti, M. Cato et C. Laelius,

    id. Off. 3, 4, 16; Val. Max. 4, 1, ext. 7; Lact. 4, 1.—Hence, adv.: săpĭen-ter, sensibly, discreetly, prudently, judiciously, wisely:

    recte et sapienter facere,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; id. Mil. 3, 3, 34:

    consulere,

    id. ib. 3, 1, 90:

    insipienter factum sapienter ferre,

    id. Truc. 4, 3, 33:

    factum,

    id. Aul. 3, 5, 3:

    dicta,

    id. Rud. 4, 7, 24:

    quam sapienter jam reges hoc nostri viderint,

    Cic. Rep. 2, 17, 31:

    provisa,

    id. ib. 4, 3, 3:

    a majoribus prodita fama,

    id. ib. 2, 2, 4:

    considerate etiam sapienterque fecerunt,

    id. Phil. 4, 2, 6; 13, 6, 13:

    vives sapienter,

    Hor. Ep. 1, 10, 44:

    agendum,

    Ov. M. 13, 377:

    temporibus uti,

    Nep. Epam. 3, 1; Hor. C. 4, 9, 48.— Comp.:

    facis sapientius Quam pars latronum, etc.,

    Plaut. Curc. 4, 3, 15; id. Poen. prol. 7:

    nemo est, qui tibi sapientius suadere possit te ipso,

    Cic. Fam. 2, 7, 1:

    sapientius fecisse,

    id. Brut. 42, 155.— Sup.:

    quod majores nostros et probavisse maxime et retinuisse sapientissime judico,

    Cic. Rep. 2, 37, 63.

    Lewis & Short latin dictionary > sapio

  • 9 nōscō

        nōscō nōvī (2d pers. often nōstī, nōstis; subj. nōrim, for nōverim; plup. nōram, nōssem, for nōveram, nōvissem), nōtus, ere    [GNA-], to get knowledge of, become acquainted with, come to know, learn, discern: nosce te... nosce animum tuum: Id esse verum, quoivis facile est noscere, T.: deus, quem mente noscimus: omnes philosophiae partes tum facile noscuntur, cum, etc.: nec noscitur ulli, by any one, O.: noscere provinciam, nosci exercitui, by the army, Ta.: Iam nosces, ventosa ferat cui gloria fraudem, learn, V.—In perf. stem, to have become acquainted with, have learned, know, understand: Novi omnem rem, T.: plerisque notus erat, atque eos noverat, S.: qui non leges, non iura noritis: si ego hos bene novi, know them well: si tuos digitos novi: noris nos, you know me, I think, H.: nec iungere tauros Aut conponere opes norant, V.: Hortos mercarier noram, H.— To examine, consider: ad res suas noscendas, L.— To know, recognize: nosco crinīs incanaque menta Regis, V.: potesne ex his ut proprium quid noscere? H.— To acknowledge, allow, admit: illam partem excusationis: tuas causas.
    * * *
    noscere, novi, notus V TRANS
    get to know; learn, find out; become cognizant of/acquinted/familar with; examine, study, inspect; try (case); recognize, accept as valid/true; recall

    Latin-English dictionary > nōscō

  • 10 sānē

        sānē adv. with comp.    [sanus], soberly, sensibly, reasonably, discreetly: sanius bacchari Edonis, H. —As a particle of assurance, indeed, doubtless, by all means, truly, certainly, of course, right, very (only posit.): odiosum sane genus hominum: iudicare difficile est sane: oratio sane longa: sane murteta relinqui, H.: bonus sane vicinus, H.— Esp., in affirmative answers: Ch. Ego domi ero siquid me voles. Me. Sane volo, assuredly, T.: Ch. Estne, ut fertur, forma? Pa. sane, entirely so, T.: sane et libenter quidem.—Ironic.: Beneficium magnum sane dedit! Ph.—With other adverbs: res rustica sane bene culta: bene sane, very well, T.: recte sane interrogasti, very properly, T.: Sane hercle ut dicis, exactly as you say, T.: sane quidem, of course, T.—With quam, how very, very much indeed, uncommonly, exceedingly: conclusa est a te tam magna lex sane quam brevi.—With a negative: commissator haud sane commodus, not altogether, T.: haud sane intellego, quidnam sit, etc., I do not quite understand: haud sane quisquam, nobody at all, S.: non sane credere, H.: quid ad haec Quinctius? nihil sane certum, nothing at all.—Restrictive, in concessions, to be sure, indeed, certainly, however: sane bonum, ut dixi, rei p. genus: sint sane illa magna: haec si vobis non probamus, sint falsa sane: sed fruatur sane hoc solacio.—With an imper, then, if you will: I sane, T.: cedo sane, T.: ‘age sane,’ omnes, L.
    * * *
    reasonably, sensibly; certainly, truly; however; yes, of course

    Latin-English dictionary > sānē

  • 11 cerno

    cerno, crēvi, crētum ( part. pass. cretus is apparently used only once:

    cineris bene creti,

    Pall. 12, 22, 3; but freq. in the compounds of cerno; for the simple part., the orig. form certus also is very rarely used:

    certā deinde sorte senatus consultum factum est,

    Liv. 36, 2, 2; v. under II. C., and cf. certus), 3, v. a. [root car- for scar-, to separate; cf. krinô; hence, skôr, stercus, screo; cf. cera].
    I.
    To separate, sift (rare):

    per cribrum, Cato. R. R. 107, 1: farinam cribro,

    Plin. 18, 11, 29, § 115; cf. id. 33, 5, 26, § 87; Pall. Jun. 1; Veg. 3, 28, 6:

    in cribris omnia cerne cavis,

    Ov. Med. Fac. 62; cf.:

    per densa foramina,

    id. ib. 89:

    cineris bene creti,

    well sifted, Pall. Nov. 22.—Far more freq.,
    II.
    Trop.
    A.
    To separate, distinguish by the senses, mostly by the eyes, i. e. to perceive, see, discern (syn.: video, conspicio; class. in prose and poetry; most freq. probably in Lucretius, where it is used about a hundred times); rarely by the ears; v. infra: lumen jubarve in caelo cerno? [p. 319] Enn. ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.;

    7, § 76 ib.: sed quis illic est, procul quem video? estne hic Hegio? si satis cerno, is hercle'st,

    Ter. Ad. 3, 3, 85:

    tum porro varios rerum sentimus odores, nec tamen ad nareis venienteis cernimus umquam: nec voces cernere suemus,

    Lucr. 1, 300; 4, 598:

    quod nequeunt oculis rerum primordia cerni,

    id. 1, 269; v. also id. 2, 314 sq.; 4, 242; cf. id. 2, 837:

    acute,

    id. 4, 811; cf.:

    cerno acutum,

    Hor. S. 1, 3, 26:

    altaria exhalare vapore,

    Lucr. 3, 432; 2, 928 al.—Hence, sometimes opp. to hearing:

    ut non solum auribus acciperetur, sed etiam oculis cerneretur,

    Nep. Timol. 2, 2;

    or to mental perception: quem ego tam video animo, quam ea, quae oculis cernimus,

    Cic. Fam. 6, 3, 2:

    nos enim ne nunc quidem oculis cernimus ea, quae videmus,

    id. Tusc. 1, 20, 46:

    quae cernere et videre non possumus,

    id. de Or. 3, 40, 161; cf. id. Rep. 6, 20, 21 sq.:

    ego Catuli Cumanum ex hoc loco cerno, Pompeianum non cerno,

    id. Ac. 2, 25, 80:

    ut ea cernimus quae videmus,

    id. Mil. 29, 79:

    omnia sic aperiam, ut ea cernere oculis videamini,

    id. Clu. 24, 66:

    coram aliquid,

    to witness, Caes. B. G. 6, 8; Verg. A. 2, 538:

    aliquem,

    Caes. B. G. 6, 21:

    acies a nostris cernebatur,

    id. B. C. 3, 69:

    in sole sidera ipsa desinunt cerni,

    Quint. 8, 5, 29:

    simile quiddam facientes aves cernimus,

    id. 2, 6, 7:

    me miserum, turbā quod non ego cernar in illā,

    Ov. P. 4, 4, 43:

    Constitit alma Venus, nulli cernenda,

    id. M. 15, 844; Curt. 8, 13, 16; Tac. A. 1, 59.—With acc. and inf.: sensumque inesse et motum in membris cerno, Canius ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.:

    neque mutari ac misceri omnia cerneres,

    Sall. C. 2, 3: quos ad resistendum concucurrisse cernebat, * Suet. Caes. 15 fin.:

    cernis ut insultent Rutuli?

    Verg. A. 10, 20:

    cerne quam tenui vos parte contingat,

    Cic. Rep. 6, 20, 21:

    cerneres, quanta audacia fuisset, etc.,

    Sall. C. 61, 1.— Impers. with acc. and inf.:

    cernebatur, novissimos illorum premi vehementer,

    Caes. B. C. 1, 64 Herz. N. cr.So impers. with rel. -clause:

    ut non solum auribus acciperetur, sed etiam oculis cerneretur quem detulisset,

    Nep. Timol. 2, 2. —Ante-class., of the hearing: vox illius certe est: idem omnes cernimus, Att. ap. Non. p. 261, 11, and perh. also, Titin. ap. Prisc. p. 898 P.—Hence,
    b.
    Cerni aliquā re or in aliquā re, to become distinguished or known in something:

    fortis animus et magnus duabus rebus maxime cernitur,

    Cic. Off. 1, 20, 66; so id. Tusc. 5, 8, 22: amicus certus in re incertā cernitur, Enn. ap. Cic. Lael. 17, 64:

    atque hae quidem virtutes cernuntur in agendo,

    Cic. Part. Or. 23, 78; id. Top. 21, 80 (also in Quint. 3, 5, 18).—
    * c.
    Have before the mind, have respect to, regard any one:

    ubi gratus, si non eum ipsi cernunt grati, cui referunt gratiam?

    Cic. Leg. 1, 18, 49.—
    B.
    Transf. to intellectual objects, to perceive, comprehend, understand (syn.:

    intellego, cognosco, perspicio): neque tanta in rebus obscuritas, ut eas (res) non penitus acri vir ingenio cernat, si modo aspexerit,

    Cic. de Or. 3, 31, 124:

    jam cernam mene an illam potiorem putes, id. poët. Tusc. 2, 9, 20: (antiquitas) hoc melius ea fortasse, quae erant vera, cernebat,

    id. ib. 1, 12, 26; id. Fin. 1, 19, 64; id. Top. 5, 27; id. N. D. 1, 19, 49; id. Fam. 5, 12, 2:

    quae cum ego non solum suspicarer, sed plane cernerem,

    id. Agr. 2, 4, 9; id. de Or. 3, 31, 124:

    ut consuetum facile amorem cerneres,

    Ter. And. 1, 1, 108.—Hence,
    b.
    Rarely of future events, to foresee, discern beforehand:

    cerno animo sepultā in patriā miseros atque insepultos acervos civium,

    Cic. Cat. 4, 6, 11:

    cerno jam animo, quanto omnia uberiora atque ornatiora futura sint,

    id. Fam. 5, 12, 2.—
    C.
    To decide something that is contested or doubtful (judicially), to decree, determine (more rare than decernere):

    quotcumque senatus creverit populusque jusserit tot sunto,

    Cic. Leg. 3, 3, 8:

    quodcumque senatus creverit agunto,

    id. ib. 3, 3, 8, § 6: jurati cernant. Pac. ap. Non. p. 261, 13:

    illum locum tempusque consilio destinatum quid de Armeniā cernerent,

    Tac. A. 15, 14:

    priusquam id sors cerneret,

    Liv. 43, 12, 2:

    certā sorte,

    after the lot was decided, id. 36, 2, 2.—Hence,
    b.
    To decide by contending or fighting (more rare than the freq. certare, and even in Seneca's time out of use; cf. Sen. Ep. 58, 3): ferro non auro vitam ( acc. respect = de vitā) cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; id. ap. Non. p. 261, 19, and ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.; Pac. ap. Non. p. 261, 21: nisi esset qui armis secum vellet cernere, Att. ap. Non. p. 261, 17:

    cernere ferro,

    Verg. A. 12, 709 (also ap. Sen. Ep. 58, 3); so,

    cernere certamen,

    Plaut. Bacch. 3, 2, 15; id. Cas. 3, 1, 2; Lucr. 5, 394: pro patriā, pro liberis, pro aris atque focis suis, * Sall. C. 59, 5 Kritz N. cr. (al. certare):

    seu libeat duplicem sejunctim cernere martem,

    Tib. 4, 1, 103.—Humorously, Plaut. Trin. 2, 4, 77.—
    D.
    In gen., to decide for something, to conclude upon, resolve (syn.: constituo, decerno; also rare): praesidium castris educere, Lucil. ap. Non. p. 261, 5:

    acribus inter se cum armis confligere,

    id. ib. p. 261, 6:

    te mihi amicam esse crevi,

    Plaut. Cist. 1, 1, 1 (crevi valet constitui, Varr. L. L. 7, § 98 Müll.); Cat. 64, 150.—Hence,
    E.
    In judic. lang. t. t., of inheritances.
    1.
    To resolve to enter upon an inheritance, Varr. L. L. 7, § 98 Müll.; cf. Tit. 22, 27, and cretio.—
    2.
    To make known this determination, Tit. 22, 28 and 30; Cic. Att. 11, 2, 1.—
    3.
    = adire, to enter upon an inheritance, Cic. Agr. 2, 15, 40; Liv. 24, 25, 3; 40, 8, 17; Plin. Ep. 10, 79, 2; Quint. Decl. 261; Fest. p. 41.—
    b.
    Trop.:

    debet etiam fratris Appii amorem erga me cum reliquā hereditate crevisse,

    Cic. Att. 6, 1, 10; so id. Fam. 9, 14, 4; Val. Max. 5, 3, ext. 3.—P. a. v. certus.

    Lewis & Short latin dictionary > cerno

  • 12 scilicet

    scīlĭcet, adv. [contr. from sci- (root of scire) licet; cf. vide-licet, i-licet], or scīre lĭcet, as it is freq. written in Lucr. and in archaic lang. in Liv., and sometimes in Cels.; prop., you may understand or know, = Gr. dêlonoti, and serving to imply that a statement is in itself obviously true, and is not overlooked by the speaker (cf. Madv. ad Cic. Fin. 5, 1, 3).
    I.
    Lit., it is evident, clear, plain, or manifest; of course, naturally, evidently, certainly, undoubtedly, etc. (freq. and class.; cf.: nimirum, nempe).
    (α).
    With obj.-clause on account of scire (ante-class., and several times in Sall.; cf. videlicet): Pa. Neque illa ulli homini nutet, nictet, annuat, etc. Di. Optumumst:

    Ita scilicet facturam,

    very good; of course she will do so, Plaut. As. 4, 1, 42; id. Curc. 2, 2, 13; id. Rud. 2, 3, 64; id. Ps. 4, 7, 83; Ter. Heaut. 2, 3, 117; 4, 8, 15; Lucr. 2, 469; Sall. J. 4, 6; 102, 9; 113, 3; id. Fragm. 1, Orat. Phil. § 5.—
    (β).
    As a simple particle: Le. Tam ego homo sum quam tu. Me. Scilicet ita res est, that is clear enough, no one disputes that, Plaut. As. 2, 4, 83: Co. Utrum amicis hodie an inimicis tuis Daturu's cenam? Ba. Pol ego amicis scilicet, id. Ps. 3, 2, 89; id. Men. 2, 3, 41:

    nunc vivat necne, id Orcum scire oportet scilicet,

    id. Capt. 2, 2, 33:

    pol me haud paenitet Scilicet boni dimidium mihi dividere cum Jove,

    id. Am. 5, 1, 73:

    video jam illum virum cui praeficias officio et muneri. Huic scilicet, Africanus (inquit), uni paene: nam in hoc fere uno sunt cetera,

    Cic. Rep. 2, 42, 69; cf. id. ib. 1, 38, 60: quā mente esset Antonius, demonstravit: pessima scilicet et infidelissima, Nam, etc., Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 1: a te litteras exspectabam: nondum scilicet;

    nam has mane rescribebam,

    not yet to be sure, Cic. Att. 13, 3, 1:

    me in dolore... maxime scilicet consolatur spes, etc.,

    id. Fam. 1, 6, 1; id. Q. Fr. 2, 6, 2:

    quid ad haec Naevius? ridet scilicet nostram amentiam, qui, etc.,

    id. Quint. 17, 55:

    ego valde suspenso animo exspecto, primum te scilicet, deinde Marionem,

    id. Fam. 16, 3, 2; id. Att. 2, 19, 4:

    videtis ut senectus sit operosa et semper agens aliquid et moliens: tale scilicet, quale cujusque studium in superiore vita fuit,

    such, naturally, id. Sen. 8, 26:

    Brutus terram osculo contigit: scilicet, quod ea communis mater omnium mortalium esset,

    evidently because, Liv. 1, 56 fin. —Often followed by sed, tamen, etc.:

    cognoscat (orator) rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis, sed etiam imperiosorum populorum et regum illustrium,

    Cic. Or. 34, 120:

    scilicet nimis hic quidem est progressus, sed ex eo ipso est conjectura facilis,

    id. de Or. 3, 23, 128; id. Q. Fr. 2, 12, 2:

    maxime scilicet in homine, sed in omni animali,

    id. Fin. 5, 20, 55:

    me species quaedam commovit, inanis scilicet, sed commovit tamen,

    id. ib. 5, 1, 3: nihil scilicet novi, ea tamen quae te ipsum probaturum esse confidam, id. ib. 1, 8, 28:

    tuli scilicet moleste, ut debui, sed tamen constitui ad te venire,

    id. Fam. 9, 23: tu interea Romae scilicet amicis praesto fuisti;

    sed tamen illud cogita, etc.,

    id. Mur. 20, 42; id. Tusc. 5, 39, 114:

    Meneclides quidam, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,

    Nep. Epam. 5, 2: nota scilicet illa res, cum Decimus quidam Verginius, etc., that event is surely well known, etc., id. Rep. 2, 37, 63.—In an assertion put in the form of a question: Ch. Huc cum advenio, nulla erat. Pa. Comites secuti scilicet sunt virginem? followed her of course, Ter. Eun. 2, 3, 54.—
    (γ).
    Elliptically (only ante-class.):

    manifesta palam res indicat, inquis, in auras Aëris e terrā res omnes crescere alique, etc.... Scilicet: et nisi nos, etc.,

    to be sure, by all means, quite right, certainly, Lucr. 1, 809. —Esp. as an answer: Le. Abi ad meam sororem. St. Ibitur. Le. Et gratulator meae sorori. St. Scilicet, of course, certainly, Plaut. Trin. 2, 4, 178; id. Ps. 4, 7, 82; id. Poen. 3, 2, 23; 3, 4, 25; id. Rud. 4, 3, 12; Ter. Eun. 3, 1, 11; 5, 8, 10; id. Ad. 4, 7, 11; 4, 7, 33; id. Hec. 3, 5, 17; id. Phorm. 5, 3, 9. —
    B.
    In partic., of course, to be sure, doubtless, certainly, forsooth, when an assertion that is obviously false is ironically made or accepted (class.): Si. Meum gnatum rumor est amare. Da. Id populus curat scilicet! of course people trouble themselves a great deal about that! Ter. And. 1, 2, 14 (also cited Cic. Att. 13, 34); cf.:

    scilicet is superis labor est, ea cura quietos Sollicitat,

    Verg. A. 4, 379; Cic. Q. Fr. 1, 3, 1:

    et ego id scilicet nesciebam!

    id. Fin. 2, 31, 102:

    et tu scilicet mavis numine deorum id factum quam casu arbitrari?

    id. Div. 2, 21, 47; id. Verr. 2, 1, 54, § 142:

    scilicet tibi graviorem dolorem patrui tui mors attulit quam C. Graccho fratris, et tibi acerbior ejus patrui mors est, quem numquam vidisti quam illi ejus fratris, quicum concordissime vixerat, etc.,

    id. Rab. Perd. 5, 14:

    scilicet is sum, qui existimem, Cn. Pisonem et Catilinam nihil scelerate ipsos per sese sine P. Sullā facere potuisse,

    id. Sull. 24, 67; id. Pis. 9, 19; Quint. 8, prooem. § 25; cf.:

    unde illa scilicet egregia laudatio: Tanto melior, ne ego quidem intellexi,

    id. 8, 2, 18:

    scilicet medio triennio defuerat tempus, etc.,

    Tac. A. 6, 23; 1, 8 fin.; 3, 59; 11, 24; id. Agr. 2 al.—
    II.
    Transf., in the postAug. per. sometimes, like dêlonoti in later Greek, merely as an expletory or explanatory particle, namely, to wit, that is to say:

    quaedam etiam opera sub nomine alieno, nepotum scilicet et uxoris sororisque, fecit,

    Suet. Aug. 29; id. Tib. 14:

    manente villā, qualis fuerit olim, ne quid scilicet oculorum consuetudini deperiret,

    id. Vesp. 2; so,

    ne scilicet,

    id. Gram. 4; Vulg. Gen. 2, 25 et saep.

    Lewis & Short latin dictionary > scilicet

  • 13 scire licet

    scīlĭcet, adv. [contr. from sci- (root of scire) licet; cf. vide-licet, i-licet], or scīre lĭcet, as it is freq. written in Lucr. and in archaic lang. in Liv., and sometimes in Cels.; prop., you may understand or know, = Gr. dêlonoti, and serving to imply that a statement is in itself obviously true, and is not overlooked by the speaker (cf. Madv. ad Cic. Fin. 5, 1, 3).
    I.
    Lit., it is evident, clear, plain, or manifest; of course, naturally, evidently, certainly, undoubtedly, etc. (freq. and class.; cf.: nimirum, nempe).
    (α).
    With obj.-clause on account of scire (ante-class., and several times in Sall.; cf. videlicet): Pa. Neque illa ulli homini nutet, nictet, annuat, etc. Di. Optumumst:

    Ita scilicet facturam,

    very good; of course she will do so, Plaut. As. 4, 1, 42; id. Curc. 2, 2, 13; id. Rud. 2, 3, 64; id. Ps. 4, 7, 83; Ter. Heaut. 2, 3, 117; 4, 8, 15; Lucr. 2, 469; Sall. J. 4, 6; 102, 9; 113, 3; id. Fragm. 1, Orat. Phil. § 5.—
    (β).
    As a simple particle: Le. Tam ego homo sum quam tu. Me. Scilicet ita res est, that is clear enough, no one disputes that, Plaut. As. 2, 4, 83: Co. Utrum amicis hodie an inimicis tuis Daturu's cenam? Ba. Pol ego amicis scilicet, id. Ps. 3, 2, 89; id. Men. 2, 3, 41:

    nunc vivat necne, id Orcum scire oportet scilicet,

    id. Capt. 2, 2, 33:

    pol me haud paenitet Scilicet boni dimidium mihi dividere cum Jove,

    id. Am. 5, 1, 73:

    video jam illum virum cui praeficias officio et muneri. Huic scilicet, Africanus (inquit), uni paene: nam in hoc fere uno sunt cetera,

    Cic. Rep. 2, 42, 69; cf. id. ib. 1, 38, 60: quā mente esset Antonius, demonstravit: pessima scilicet et infidelissima, Nam, etc., Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 1: a te litteras exspectabam: nondum scilicet;

    nam has mane rescribebam,

    not yet to be sure, Cic. Att. 13, 3, 1:

    me in dolore... maxime scilicet consolatur spes, etc.,

    id. Fam. 1, 6, 1; id. Q. Fr. 2, 6, 2:

    quid ad haec Naevius? ridet scilicet nostram amentiam, qui, etc.,

    id. Quint. 17, 55:

    ego valde suspenso animo exspecto, primum te scilicet, deinde Marionem,

    id. Fam. 16, 3, 2; id. Att. 2, 19, 4:

    videtis ut senectus sit operosa et semper agens aliquid et moliens: tale scilicet, quale cujusque studium in superiore vita fuit,

    such, naturally, id. Sen. 8, 26:

    Brutus terram osculo contigit: scilicet, quod ea communis mater omnium mortalium esset,

    evidently because, Liv. 1, 56 fin. —Often followed by sed, tamen, etc.:

    cognoscat (orator) rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis, sed etiam imperiosorum populorum et regum illustrium,

    Cic. Or. 34, 120:

    scilicet nimis hic quidem est progressus, sed ex eo ipso est conjectura facilis,

    id. de Or. 3, 23, 128; id. Q. Fr. 2, 12, 2:

    maxime scilicet in homine, sed in omni animali,

    id. Fin. 5, 20, 55:

    me species quaedam commovit, inanis scilicet, sed commovit tamen,

    id. ib. 5, 1, 3: nihil scilicet novi, ea tamen quae te ipsum probaturum esse confidam, id. ib. 1, 8, 28:

    tuli scilicet moleste, ut debui, sed tamen constitui ad te venire,

    id. Fam. 9, 23: tu interea Romae scilicet amicis praesto fuisti;

    sed tamen illud cogita, etc.,

    id. Mur. 20, 42; id. Tusc. 5, 39, 114:

    Meneclides quidam, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,

    Nep. Epam. 5, 2: nota scilicet illa res, cum Decimus quidam Verginius, etc., that event is surely well known, etc., id. Rep. 2, 37, 63.—In an assertion put in the form of a question: Ch. Huc cum advenio, nulla erat. Pa. Comites secuti scilicet sunt virginem? followed her of course, Ter. Eun. 2, 3, 54.—
    (γ).
    Elliptically (only ante-class.):

    manifesta palam res indicat, inquis, in auras Aëris e terrā res omnes crescere alique, etc.... Scilicet: et nisi nos, etc.,

    to be sure, by all means, quite right, certainly, Lucr. 1, 809. —Esp. as an answer: Le. Abi ad meam sororem. St. Ibitur. Le. Et gratulator meae sorori. St. Scilicet, of course, certainly, Plaut. Trin. 2, 4, 178; id. Ps. 4, 7, 82; id. Poen. 3, 2, 23; 3, 4, 25; id. Rud. 4, 3, 12; Ter. Eun. 3, 1, 11; 5, 8, 10; id. Ad. 4, 7, 11; 4, 7, 33; id. Hec. 3, 5, 17; id. Phorm. 5, 3, 9. —
    B.
    In partic., of course, to be sure, doubtless, certainly, forsooth, when an assertion that is obviously false is ironically made or accepted (class.): Si. Meum gnatum rumor est amare. Da. Id populus curat scilicet! of course people trouble themselves a great deal about that! Ter. And. 1, 2, 14 (also cited Cic. Att. 13, 34); cf.:

    scilicet is superis labor est, ea cura quietos Sollicitat,

    Verg. A. 4, 379; Cic. Q. Fr. 1, 3, 1:

    et ego id scilicet nesciebam!

    id. Fin. 2, 31, 102:

    et tu scilicet mavis numine deorum id factum quam casu arbitrari?

    id. Div. 2, 21, 47; id. Verr. 2, 1, 54, § 142:

    scilicet tibi graviorem dolorem patrui tui mors attulit quam C. Graccho fratris, et tibi acerbior ejus patrui mors est, quem numquam vidisti quam illi ejus fratris, quicum concordissime vixerat, etc.,

    id. Rab. Perd. 5, 14:

    scilicet is sum, qui existimem, Cn. Pisonem et Catilinam nihil scelerate ipsos per sese sine P. Sullā facere potuisse,

    id. Sull. 24, 67; id. Pis. 9, 19; Quint. 8, prooem. § 25; cf.:

    unde illa scilicet egregia laudatio: Tanto melior, ne ego quidem intellexi,

    id. 8, 2, 18:

    scilicet medio triennio defuerat tempus, etc.,

    Tac. A. 6, 23; 1, 8 fin.; 3, 59; 11, 24; id. Agr. 2 al.—
    II.
    Transf., in the postAug. per. sometimes, like dêlonoti in later Greek, merely as an expletory or explanatory particle, namely, to wit, that is to say:

    quaedam etiam opera sub nomine alieno, nepotum scilicet et uxoris sororisque, fecit,

    Suet. Aug. 29; id. Tib. 14:

    manente villā, qualis fuerit olim, ne quid scilicet oculorum consuetudini deperiret,

    id. Vesp. 2; so,

    ne scilicet,

    id. Gram. 4; Vulg. Gen. 2, 25 et saep.

    Lewis & Short latin dictionary > scire licet

  • 14 testo

    testor, ātus, 1, v. a. [1. testis].
    I. A.
    Lit. (very rare, and not in Cic.; cf.

    testificor): confiteor: testere licet: signate Quirites,

    thou canst attest it, Ov. P. 4, 15, 11:

    quasi inclamaret aut testaretur locutus est,

    Quint. 11, 3, 172.—
    B.
    Transf., in gen., to make known, show, prove, demonstrate; to give to understand, to declare, aver, assert, bear witness to, etc. (class and very freq.):

    ego quod facio, me pacis, otii, etc.... causā facere, clamo atque testor,

    Cic. Mur. 37, 78:

    auctoritatem hujus indicii monumentis publicis,

    id. Sull. 14, 41:

    nunc illa testabor, non me sortilegos... agnoscere,

    id. Div. 1, 58, 132:

    testatur isto audiente, se pro communi necessitudine id primum petere,

    id. Quint. 21, 66:

    clarissimā voce se nomen Oppianici... delaturum esse testatur,

    id. Clu. 8, 23:

    ea quae accidere testatus antea,

    Sall. H. 4, 61, 10 Dietsch:

    testatus, quae praestitisset civibus eorum, etc.,

    Liv. 25, 10, 8:

    vectigal testandi causā publicum agrum esse imponere,

    id. 31, 13, 7:

    assiduoque suos gemitu testata dolores,

    Ov. M. 2, 486:

    quod Cicero pluribus et libris et epistulis testatur,

    Quint. 12, 2, 6:

    utraeque (venae et arteriae) vim quandam incredibilem artificiosi operis divinique testantur,

    Cic. N. D. 2, 55, 138:

    sunt Agamemnonias testantia litora curas,

    Prop. 3, 7 (4, 6), 21:

    ut pura testantur sidera caelo,

    Tib. 4, 1, 10:

    verba nos testantia gratos,

    Ov. M. 14, 307:

    carmina raros testantia mores,

    id. P. 1, 9, 43:

    campus sepulcris proelia testatur,

    Hor. C. 2, 1, 31:

    numerus autem (saepe enim hoc testandum est) est non modo non poëtice junctus, verum etiam, etc.,

    Cic. Or. 68, 227; Quint. prooem. § 26; 11, 1, 5.—
    2.
    In partic., to publish one ' s last will or testament, to make a will, provide by will for any thing, Cic. Inv. 2, 21, 62:

    cum ignorans nurum ventrem ferre, immemor in testando nepotis decessisset,

    Liv. 1, 34, 3:

    quis dubitaret, quin ea voluntas fuisset testantis, ut is non nato filio heres esset,

    Quint. 7, 6, 10:

    si exheredatum a se filium pater testatus fuerit elogio,

    id. 7, 4, 20:

    primipilari seni jam testato,

    id. 6, 3, 92:

    intestati appellantur, qui cum possent testamentum facere, testati non sunt,

    Dig. 38, 16, 1; 29, 1, 19 pr.;

    49, 14, 45 pr.: nomen testatas intulit in tabulas,

    i. e. into his will, Cat. 68, 122.—
    II.
    To call upon or invoke a person or thing as witness (likewise class.):

    Venus Cyrenensis, testem te testor mihi,

    Plaut. Rud. 5, 2, 51:

    vos, di patrii ac penates, testor, me defendere, etc.,

    Cic. Sull. 31, 86:

    C. Marii et ceterorum virorum mentis testor, me pro illorum famā propugnandum putare, etc.,

    id. Rab. Perd. 10, 30: omnes deos, with an obj.-clause, id. Q. Fr. 1, 3, 2:

    ego omnes homines deosque testor,

    id. Caecin. 29, 83:

    deos immortales,

    id. Clu. 68, 194:

    me potissimum testatus est, se aemulum mearum laudum exstitisse,

    id. Phil. 2, 12, 28 stuprata per vim Lucretia a regis filio, testata cives, se ipsa interemit, id. Fin. 2, 20, 66:

    implorarem sensus vestros, uniuscujusque indulgentiam in suos testarer, etc.,

    id. Sull. 23, 64:

    consulibus deos hominesque testantibus,

    Liv. 4, 53, 5:

    Jovem et laesi foederis aras,

    Verg. A. 12, 496:

    vos, aeterni ignes, et non violabile vestrum testor numen,

    id. ib. 2, 155:

    Theseus infernis, superis testatur Achilles, Hic Ixioniden, ille Menoetiaden,

    Prop. 2, 1, 37:

    volnera testor,

    Ov. F. 4, 885:

    id testor deos, Ter Hec. 3, 5, 26: hoc vos, judices, testor,

    Cic. Sull. 12, 35.
    1.
    Act. collat. form testo, āre, acc. to Prisc. p. 797 P.—
    2.
    Pass. (acc. to I. B.), Cic. Fl. 11, 26:

    cum aliorum monumentis tum Catonis oratione testatum est,

    shown, proved, attested, Quint. 2, 15, 8; 2, 17, 2; 8, prooem. § 20.—Hence, P. a. in pass. force: testātus, a, um, public, manifest, published (class.):

    ut res quam maxime clara ac testata esse posset,

    Cic. Verr. 2, 2, 76, § 187; 2. 2, 42, § 104;

    1, 16, 48: haec testata sunt atque inlustria,

    id. Fam. 11, 27, 6:

    ut testatum esse velim, de pace quid senserim,

    id. Att. 8, 9, 1:

    nihil religione testatum,

    id. Fl. 11, 26.— Comp.:

    ut res multorum oculis esset testatior,

    Cic. Cael. 27, 64: quo notior testatiorque virtus ejus esset, Hirt. B. G. 8, 42:

    quo testatior esset poena improborum,

    id. ib. 8, 44; Nep. Alcib. 4, 5.— Sup.:

    testatissima miracula,

    Aug. Conf. 8, 6.—Hence, adv.: testātō, before witnesses:

    jussum accipiendum est, sive testato quis, sive verbis, aut per nuntium, jusserit,

    Dig. 15, 4, 1; cf. ib. 18, 6, 1; 45, 1, 122; App. Mag. p. 324, 11.—
    2.
    As is well known or evident, Plin. 8, 36, 54, § 130.—
    3.
    After making a will, testate:

    sive testato, sive intestato, decesserint,

    Dig. 49, 14, 45.

    Lewis & Short latin dictionary > testo

  • 15 testor

    testor, ātus, 1, v. a. [1. testis].
    I. A.
    Lit. (very rare, and not in Cic.; cf.

    testificor): confiteor: testere licet: signate Quirites,

    thou canst attest it, Ov. P. 4, 15, 11:

    quasi inclamaret aut testaretur locutus est,

    Quint. 11, 3, 172.—
    B.
    Transf., in gen., to make known, show, prove, demonstrate; to give to understand, to declare, aver, assert, bear witness to, etc. (class and very freq.):

    ego quod facio, me pacis, otii, etc.... causā facere, clamo atque testor,

    Cic. Mur. 37, 78:

    auctoritatem hujus indicii monumentis publicis,

    id. Sull. 14, 41:

    nunc illa testabor, non me sortilegos... agnoscere,

    id. Div. 1, 58, 132:

    testatur isto audiente, se pro communi necessitudine id primum petere,

    id. Quint. 21, 66:

    clarissimā voce se nomen Oppianici... delaturum esse testatur,

    id. Clu. 8, 23:

    ea quae accidere testatus antea,

    Sall. H. 4, 61, 10 Dietsch:

    testatus, quae praestitisset civibus eorum, etc.,

    Liv. 25, 10, 8:

    vectigal testandi causā publicum agrum esse imponere,

    id. 31, 13, 7:

    assiduoque suos gemitu testata dolores,

    Ov. M. 2, 486:

    quod Cicero pluribus et libris et epistulis testatur,

    Quint. 12, 2, 6:

    utraeque (venae et arteriae) vim quandam incredibilem artificiosi operis divinique testantur,

    Cic. N. D. 2, 55, 138:

    sunt Agamemnonias testantia litora curas,

    Prop. 3, 7 (4, 6), 21:

    ut pura testantur sidera caelo,

    Tib. 4, 1, 10:

    verba nos testantia gratos,

    Ov. M. 14, 307:

    carmina raros testantia mores,

    id. P. 1, 9, 43:

    campus sepulcris proelia testatur,

    Hor. C. 2, 1, 31:

    numerus autem (saepe enim hoc testandum est) est non modo non poëtice junctus, verum etiam, etc.,

    Cic. Or. 68, 227; Quint. prooem. § 26; 11, 1, 5.—
    2.
    In partic., to publish one ' s last will or testament, to make a will, provide by will for any thing, Cic. Inv. 2, 21, 62:

    cum ignorans nurum ventrem ferre, immemor in testando nepotis decessisset,

    Liv. 1, 34, 3:

    quis dubitaret, quin ea voluntas fuisset testantis, ut is non nato filio heres esset,

    Quint. 7, 6, 10:

    si exheredatum a se filium pater testatus fuerit elogio,

    id. 7, 4, 20:

    primipilari seni jam testato,

    id. 6, 3, 92:

    intestati appellantur, qui cum possent testamentum facere, testati non sunt,

    Dig. 38, 16, 1; 29, 1, 19 pr.;

    49, 14, 45 pr.: nomen testatas intulit in tabulas,

    i. e. into his will, Cat. 68, 122.—
    II.
    To call upon or invoke a person or thing as witness (likewise class.):

    Venus Cyrenensis, testem te testor mihi,

    Plaut. Rud. 5, 2, 51:

    vos, di patrii ac penates, testor, me defendere, etc.,

    Cic. Sull. 31, 86:

    C. Marii et ceterorum virorum mentis testor, me pro illorum famā propugnandum putare, etc.,

    id. Rab. Perd. 10, 30: omnes deos, with an obj.-clause, id. Q. Fr. 1, 3, 2:

    ego omnes homines deosque testor,

    id. Caecin. 29, 83:

    deos immortales,

    id. Clu. 68, 194:

    me potissimum testatus est, se aemulum mearum laudum exstitisse,

    id. Phil. 2, 12, 28 stuprata per vim Lucretia a regis filio, testata cives, se ipsa interemit, id. Fin. 2, 20, 66:

    implorarem sensus vestros, uniuscujusque indulgentiam in suos testarer, etc.,

    id. Sull. 23, 64:

    consulibus deos hominesque testantibus,

    Liv. 4, 53, 5:

    Jovem et laesi foederis aras,

    Verg. A. 12, 496:

    vos, aeterni ignes, et non violabile vestrum testor numen,

    id. ib. 2, 155:

    Theseus infernis, superis testatur Achilles, Hic Ixioniden, ille Menoetiaden,

    Prop. 2, 1, 37:

    volnera testor,

    Ov. F. 4, 885:

    id testor deos, Ter Hec. 3, 5, 26: hoc vos, judices, testor,

    Cic. Sull. 12, 35.
    1.
    Act. collat. form testo, āre, acc. to Prisc. p. 797 P.—
    2.
    Pass. (acc. to I. B.), Cic. Fl. 11, 26:

    cum aliorum monumentis tum Catonis oratione testatum est,

    shown, proved, attested, Quint. 2, 15, 8; 2, 17, 2; 8, prooem. § 20.—Hence, P. a. in pass. force: testātus, a, um, public, manifest, published (class.):

    ut res quam maxime clara ac testata esse posset,

    Cic. Verr. 2, 2, 76, § 187; 2. 2, 42, § 104;

    1, 16, 48: haec testata sunt atque inlustria,

    id. Fam. 11, 27, 6:

    ut testatum esse velim, de pace quid senserim,

    id. Att. 8, 9, 1:

    nihil religione testatum,

    id. Fl. 11, 26.— Comp.:

    ut res multorum oculis esset testatior,

    Cic. Cael. 27, 64: quo notior testatiorque virtus ejus esset, Hirt. B. G. 8, 42:

    quo testatior esset poena improborum,

    id. ib. 8, 44; Nep. Alcib. 4, 5.— Sup.:

    testatissima miracula,

    Aug. Conf. 8, 6.—Hence, adv.: testātō, before witnesses:

    jussum accipiendum est, sive testato quis, sive verbis, aut per nuntium, jusserit,

    Dig. 15, 4, 1; cf. ib. 18, 6, 1; 45, 1, 122; App. Mag. p. 324, 11.—
    2.
    As is well known or evident, Plin. 8, 36, 54, § 130.—
    3.
    After making a will, testate:

    sive testato, sive intestato, decesserint,

    Dig. 49, 14, 45.

    Lewis & Short latin dictionary > testor

См. также в других словарях:

  • well defined — ˌwell deˈfined [well defined] adjective easy to see or understand • well defined rules • These categories are not well defined. Opp: ↑ …   Useful english dictionary

  • well-defined — well de fined adj clear and easy to see or understand ▪ well defined limits on spending …   Dictionary of contemporary English

  • understand — understand, comprehend, appreciate mean to have a clear idea or conception or full and exact knowledge of something. Understand and comprehend both imply an obtaining of a mental grasp of something and in much of their use are freely… …   New Dictionary of Synonyms

  • Well control — is the management of the dangerous effects of unexpected high pressures on the surface equipment of drilling rigs searching for oil and/or gas. Some type of drilling fluid is generally used to aid in well control. Failure to manage and control… …   Wikipedia

  • well-meaning — adj intending to be helpful, but not succeeding ▪ A lot of problems can be caused by well meaning friends. ▪ He s very well meaning, but he doesn t really understand what s going on …   Dictionary of contemporary English

  • understand — verb ADVERB ▪ clearly, well ▪ completely, fully, perfectly, quite, thoroughly, totally, truly ▪ …   Collocations dictionary

  • Well World — The Well World is a fictional planet in Jack L. Chalker s Well of Souls and Watchers at the Well series of novels:The Well of Souls series* Midnight at the Well of Souls , Del Rey, 1977 (ISBN 0 7434 3522 2) * Exiles at the Well of Souls , Del Rey …   Wikipedia

  • well — {{Roman}}I.{{/Roman}} noun 1 for water ADJECTIVE ▪ deep, shallow ▪ dry ▪ water ▪ artesian ▪ wishing …   Collocations dictionary

  • well-defined — also well defined ADJ GRADED Something that is well defined is clear and precise and therefore easy to recognize or understand. Can you look back and see a well defined path, or simply an aimless series of job moves with no coherent structure? …   English dictionary

  • ...But the Little Girls Understand — Studio album by The Knack Released February 15, 1980 Recorded …   Wikipedia

  • A Clean, Well-Lighted Place — is a short story by Ernest Hemingway, first published in 1926. It was later included in his 1933 collection, Winner Take Nothing . The story It is late evening. Inside of the café, there are two waiters (old and young) and the old man who is… …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»